Historia rodu #

Osadnictwo w księstwie nieświeskim w pierwszej połowie XVIII wieku #

Na początku XVIII wieku, szereg członków rodu osiedliło się w sąsiadującym z księstwem słuckim księstwie nieświeskim gdzie także trzymali ziemie na prawie ziemiańskim.

W roku 1709 [Gabryel Tatur][/docs/zascianki/xviii/strycharowszczyzna] razem z Janem Ćwirko otrzymał od Karola Stanisława Radziwiłła, kanclerza wielkiego litewskiego i ordynata Nieświeskiego przywilej na zaścianek Strycharowszczyzna. ²⁷ Strycharowszczyzna jest położona około 7.5 km od zamku nieświeskiego. W niektórych poźniejszych dokumentach była traktowana jako cześć zaścianka Holowszczyzna.

Przed rokiem 1740 dalsi członkowie rodu osiedlili się w innych zaściankach księstwa Nieświeskiego gdzie także trzymali ziemię na prawie ziemiańskim: [Jan Tatur][/docs/zascianki/xviii/pleszewicze] i Jakub Tatur osiedli w Pleszewiczach, ²⁸ Michal Tatur w Kaczanowiczach, Jerzy Tatur i Hryhory Tatur w Zaturji, a Stefan Tatur w zaścianku Pudsackim. ²⁹.

W przypadku kilku Taturów którzy osiedli w księstwie nieświeskim na początku XVIII wieku “Indagacye i Werifikacye w Zasciankach Nieświeskich tak Gruntów jakoteż Szlachectwa” z roku 1736-1737 zawierają informacje, że Taturowie ci przenieśli się do księstwa nieswieskiego z księstwa słuckiego. Jeżeli chodzi o resztę, są wpisy, że są “starożytnymi ziemianami” którzy “produkowali dokumenta szlachectwa swego” ale nie ma informacji skąd przybyli. ³⁰ Ponieważ w roku 1687 jeszcze żadnych Taturów wśród ziemian księstwa nieświeskiego nie było, fakt że ci Taturowie byli określeni jako “starożytni ziemianie” pozwala przypuszczać, ze także oni przybyli z księstwa słuckiego.

Rownolegle liczba Taturów w wielu zaściankach księstwa słuckiego zmalała. Tak np. w zaścianku Szyłowszczyzna w którym Taturowie w 1646 roku mieli jeszcze 5 włók ziemi w roku 1739 Taturów już nie było.

Powody osadnictwa w księstwie nieświeskim #

Dlaczego aż tyle członków naszego rodu osiadła w księstwie nieświeskim na początku XVIII wieku? W swoich pamiętnikach Edward Woyniłłowicz tak opisuje proces osiedlania szlachty w zaściankach księstwa nieświeskiego: ³¹

Gdy z wianem ostatniej księżniczki słuckiej księstwo słuckie i kopylskie przeszło w dom radziwiłłowski, życie prowincji zaczęło się skupiać koło zamku ordynackiego w Nieświeżu, wokół którego ordynaci w inny sposób, więcej odpowiedni ustrojowi Rzeczypospolitej, zaczęli gromadzić elementy, mogące w razie potrzeby i zamek bronić i wpływ możnowładczego rodu na sprawy publiczne zapewnić. Więc w obszernych włościach i na trzebieżach osadzano szlachtę herbową w tak nazwanych „zaściankach”. Niektóre zaścianki miały ściśle określoną powinność, np. konia z rzędem i jeźdźcem dawać na potrzebę wojenną, z zamku ogłoszoną, a wszystkie bez wyjątku stanowiły partię, czyli klientelę radziwiłłowską, posłuszną wojewodzie wileńskiemu nietylko na sejmikach, ale w razie potrzeby i na Woli pod Warszawą; albowiem nie każdy szlachcic umiał czytać, ale każdy z karabelą, chociażby na sznureczku zawieszoną, o prawa swoje się upominał. Tym więc trybem koło Nieświeża w szerokim promieniu powstały liczne osady szlacheckie, specjalną postać krajowi nadające i rozmaitemi przywilejami od ordynatów uposażone, jak np. prawem wrębu do lasów i t. p. — była to pewnego rodzaju kolonizacja.

Służba na dworach magnackich w owym czasie była jedną z głównych możliwości awansu społecznego dla członków drobnej szlachty. ³² Kiedy z śmiercią Bogusława Radziwiłła w roku 1669 i jego córki Ludwiki Karoliny Radziwiłł w roku 1695 wygasła linia Radziwiłłów, która rządziła księstwem Kopylsko-Słuckim od roku 1600, z punktu widzenia ziemian słuckich zapewne naturalnym miejscem do zrobienia kariery był dwór Radziwiłłów w pobliskim Nieświeżu.

W XVIII wieku wielu Taturów pełniło funkcje w administracji księstwa nieświeskiego jako leśnicy, ekonomowie, itp. ³³

Powody wymienione powyżej pozwalają przypuszczać, że Taturowie nie byli jedynym rodem ziemiańskim którego członkowie na początku XVIII wieku opuścili księstwo słuckie aby osiąść w księstwie nieświeskim. I rzeczywiście, przeglądając “Indagacye i Werifikacye w Zasciankach Nieświeskich tak Gruntów jakoteż Szlachectwa” z roku 1736 i 1737 znajdujemy różne wpisy o członkach innych rodów ziemiańskich którzy przybyli “ze Słuczyzny”. Ciekawe jest, że w wielu przypadkach są to rody których członkowie żyli w zaściankach leżących w majętności starzyckiej, w bezpośrednim sąsiedztwie zaścianków w których w XVII wieku żyli Taturowie. O Lieniewiczach (Leniewiczach) znajdujemy wpis, że ci przybyli do księstwa nieświeskiego z Hrywca. ³⁵ O Korzunach czytamy że ci przyjechali z zaścianku Zabłocie. ³⁶ O członkach rodu Ostreyko (Ostrejko) dowiadujemy się, że ci przyjechali z zaścianku Szydłowca. ³⁷ Niestety Indagacjye i Werifikacjye z lat 1736 i 1737 w przypadku wielu ziemian nieświeskich nie zawierają żadnych informacji skąd ci ziemianie pochodzili. Jasne jest jednak z powyższych przykładów, że – jeżeli chodzi o osadnictwo w księstwie nieświeskim – także niektórzy członkowie innych ziemiańskich rodów zamieszkujących księstwo słuckie szukało szczęścia w pobliskim księstwie nieświeskim.

Osadnictwo w innych rejonach #

Nie wszyscy Taturowie przenieśli się do księstwa nieświeskiego w pierwszej połowie XVIII. wieku. Byli też tacy którzy zostali w Taturach i innych zaściankach należących do większej okolicy ziemiańskiej nazywanej Hrywiec. Inni osiedli w innych rejonach księstwa słuckiego. Tak np. w już w pierwszej połowie XVIII wieku Stefan i Kondrat Tatur osiedli w Rymie w trakcie kopylskim, chociaż nie pozostali tam długo. ³⁸ Z roll chorągwi ziemiańskich z lat 1769 wiemy że w zaścianku Jazwiny we włości wyznienskiej księstwa słuckiego żyli Jakub Tatur i Paweł Tatur, w zaścianku Zabieły we włośći Hreskiej żył Samuel Tatur a w Hrywcu żyli Heronim Tatur, Symon Tatur i Stefan Tatur. ³⁹ Wydaje się możliwe, ze w przypadku żyjącego w Hrywcu Heronima Tatura chodzi o Heronima Tatura, który był jednym z protoplastów wywodu z roku 1802. ⁴⁰

Prawdopodobnie byli także Taturowie, którzy osiedli w znacznie bardziej odległych rejonach. Tak, na przykład, według herbarza Adama Bonieckiego, Roman Duński herbu Jastrzębiec z województwa kijowskiego, syn Eliasza Duńskiego i Reginy z Hryniewiczów, wziął za żonę Oksanę z Taturów z którą miał synów Grzegorza, Daniela i Heronima zanim zmarł w roku 1800. ⁴¹